Najaar 2024
In 2024 bestaat de gemeente Zaanstad vijftig jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum is een idee ontstaan om een boek uitbrengen over markante Zaankanters die vorm en kleur hebben gegeven aan deze regio. Op de wanden van de raadzaal zijn de namen te vinden van 39 Zaankanters die zich op enigerlei wijze hebben onderscheiden. Zij kunnen dienen als voorbeelden voor de personen die het boek gaan vullen. Elk van de markante mannen en vrouwen zal een korte biografie krijgen die hem/haar typeert. Aan de hand van haar/zijn levensloop kan ook de geschiedenis van de Zaanstreek door de eeuwen heen worden verteld.
De keuze van deze markante persoonlijkheden vindt plaats conform de selectie die voor de raadzaal van Zaanstad is gehanteerd. Daarbij zijn de volgende categorieën samengesteld: bestuur en politiek, ondernemers, geschiedenis/erfgoed, verzet, kunst, wetenschap, sport, emancipatie, gezondheidszorg en onderwijs.
Daarnaast is het van belang dat Markante Zaankanters een afspiegeling van de bevolking door de eeuwen heen weergeeft. Mannen en vrouwen, dorpelingen en inwoners van Zaandam, personen uit de oudheid en de twintigste eeuw, arm en rijk; allen moeten zich vertegenwoordigd weten.
De commissie die een lijst heeft samengesteld bestaat uit Ron Sman, Erik Schaap, Jan van der Werff, Peter Tange en Peter Roggeveen. Erik Schaap heeft onderzoek verricht naar de verkozen personen en zal de tekst schrijven voor het met foto’s en tekeningen geïllustreerde boek.
Verschijnt 2025
Al 130 jaar wordt de Zaanse verzameling van de streekhistoricus en papierfabrikant Jacob Honig Jansz. Jr. (1816-1870) getoond aan het publiek. Begonnen als de Zaanlandsche Oudheidkamer in Zaandijk is de rijke collectie nog altijd zichtbaar in het Honig Breethuis, het Zaans Museum en Gemeentearchief Zaanstad. Zij zijn de hoeders van dit unieke Zaanse erfgoed. In 1892 werd de oudheidkamer geopend en sindsdien is de collectie uitgebreid met aanwinsten, die een bijzonder verhaal vertellen. Tijd om een mooi overzicht te geven van de verzamelaars, de objecten en de geschiedenis van de verzameling.
Jacob Honig Jansz. Jr. legde een verzameling boeken, afbeeldingen en voorwerpen aan over de Zaanse historie. De collectie werd voor het eerst getoond in de ‘Tentoonstelling van Zaanlandsche Oudheden en Merkwaardigheden’ in Zaandam in 1874 en vormde de basis voor een representatieve en historische streekcollectie. In 1890 werd de collectie postuum door zijn zoon Jacobus Johannes Honig geschonken aan de gemeente Zaandijk en in 1892 getoond in de Zaanlandsche Oudheidkamer in het voormalige raadhuis van Zaandijk. Daarmee werd de basis gelegd voor de kern van het Gemeentearchief Zaanstad, de collectie van het Zaans Museum en het Honig Breethuis. Zijn broer Gerrit Jan Honig was gedurende 60 jaar conservator van de oudheidkamer en daarna zijn zoon. Drie generaties Honig bepaalden het collectiebeleid.
De Collectie
Wat maakt de geschiedenis van de Vereniging tot Instandhouding en Uitbreiding der Zaanlandsche Oudheidkundige Verzameling ‘Jacob Honig Janszoon Junior’ (ZOV), die de oudheidkamer oprichtte, zo interessant? De archieven bestrijken een groot aantal Zaanse onderwerpen (sociaal, economisch, politiek, cultureel, familiegeschiedenis) over een lange periode (ca. 1600-1980). De collectie biedt daardoor informatie over tal van onderwerpen uit de Zaanstreek, die van belang kunnen zijn voor onderzoekers en historisch geïnteresseerden: de houthandel, de papierindustrie en andere bedrijfstakken, het vervoer, het verenigingsleven, familiegeschiedenis, liefdadigheid, het openbaar domein. Bovendien bestaat de collectie uit zowel archieven als een grote variëteit museale voorwerpen.
Het Honig Breethuis, Zaandijk. In 1940 verhuisde de oudheidkamer naar dit pand zodat een groter deel van de Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling kon worden getoond. Sinds 1999 is het een woonhuismuseum met een museale inrichting van anno 1830 toen Jacob Cornelisz Breet met zijn gezin het huis bewoonde.
Het Gemeentearchief Zaanstad, beheert een grote verzameling historische archieven van particulieren, bedrijven, verenigingen en kerken uit de Zaanstreek. De Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling is de belangrijkste basis is geweest voor het archief.
Het Zaans Museum, opgericht in 1998 en toont cultuurhistorische en streekgebonden collecties over de woon- en industriële cultuur van de Zaanstreek. De collectie van het museum is voortgekomen uit de Zaanlandse Oudheidkundige Verzameling.
Verschijnt 2025
Cultuurhistorie beschrijft de activiteit van de mens door de eeuwen heen en zijn toevoegingen aan wat ooit ongerepte natuur was. Sinds de mens op Aarde is – zo’n vier miljoen jaar – opereert hij vooral als jager-verzamelaar en beweegt hij meer mee met zijn omgeving dan dat hij er iets aan toevoegt. Pas nadat hij zo’n tienduizend jaar geleden zijn zwervend bestaan heeft opgegeven en zich op een vaste plek heeft gevestigd, gaat hij de ongerepte natuur volop veranderen. Hij bewerkt het land en bouwt onderkomens voor permanente bewoning. Dat is het begin van een ontwikkeling die de aarde rigoureus zal veranderen. De bewoners van het Oer-IJ doen dat op hun specifieke manier. Dit is hun verhaal.