Omschrijving

Verschijnt 2025

De bezette Zaanstreek in dagboeken, brieven, rapporten en foto’s

Na een radio-oproep in februari 1947 ontving het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie tot haar verrassing meer dan twaalfhonderd dagboeken met aantekeningen over de bezettingsjaren. Naast zakelijke beschrijvingen van de veranderde omstandigheden betrof het in merendeel notities over de impact die de oorlog had op de schrijvers. Soms leidde dat tot enthousiasme – bijvoorbeeld bij aanhangers van de ‘Nieuwe Orde’ –, vaker klonk in de dagboeken de ergernis, de angst en/of het verdriet door over de verloren gegane vrijheden. 

Ook talloze Zaanse ooggetuigen zetten tussen 1940 en 1945 hun ervaringen en emoties op papier. Dat gebeurde in de vorm van meer of minder regelmatige notities. Soms hielden de schrijvers dat enkele weken vol, soms werd jarenlang nauwgezet bijgehouden wat er om hen heen gebeurde. Tussen de dag dat de Duitsers Nederland binnenvielen en de bevrijding vulden Zaankanters niet alleen dagboeken, maar schreven ze ook brieven en maakten ze rapporten. Het betreft de verhalen van verpleegsters en kinderen, van politieagenten en verzetsstrijders, van collaborateurs en winkeliers, van arbeiders en gevangenen. Kortom, van de Zaanse bevolking in de breedste zin van het woord.

Door fragmenten uit deze teksten te publiceren, ontstaat een boek over de oorlog in de Zaanstreek met een totaal andere inhoud dan de uitgaves die tot nu toe verschenen. Die zijn  vrijwel zonder uitzondering grotendeels of geheel geschreven op basis van naoorlogse informatie. Het geheel vormt een weerslag van de meest tragische periode uit het leven van tienduizenden Zaankanters. De publicatie van deze ooggetuigenverslagen richt de schijnwerper bovendien op hen die in de Zaanse oorlogs- en verzetsliteratuur tot nu toe weinig aan het woord kwamen.